Chopin – Mazurki

Mazurki

Chopin pisał Mazurki nieprzerwanie, przez cały okres dojrzałego życia od 1825 do 1849 roku. Stanowią one wyraz fascynacji kompozytora ludową muzyką, śpiewem i tańcem. Otwarty i chłonny na każdy przejaw rodzimego folkloru, poznał go Chopin w czystej postaci, niejako z pierwszej ręki. Dzięki licznym podróżom po kraju, letnim wakacjom spędzanym w wiejskich posiadłościach swoich krewnych i przyjaciół, dane mu było obok bliższego poznania muzyki Mazowsza, Kujaw i ziemi dobrzyńskiej zetknąć się z wsią polską niemal wszystkich regionów kraju. Zetknięcie to miało nie tylko bierny charakter. Chopin nie tylko słuchał i to co usłyszał notował w pamięci. Także grał i tańczył na dożynkach i przy innych wiejskich okazjach.

Te doświadczenia zaowocowały zastanawiającym rezultatem. W relacji do rodzimego folkloru, ograniczeniem się do jednego niemal gatunku; skupienia się na mazurku. Rzecz osobliwa, iż w okresie nasilonego wirtuozostwa, odznacza się on z góry założoną prostotą, krystaliczną wręcz przejrzystością formy, a nade wszystko sublimacją wyrazu. Przy czym ludowa proweniencja odciska swe urokliwe piętno na wszystkich niemal elementach utworu. Budując kształt swego mazurka, Chopin myśli tańcem. Pisze frazy, okresy, zdania w oparciu o zasady i zasób środków wypowiedzi ludowego twórcy. W nieskończonej ilości odmian mazurka rozpoznajemy realnego oberka, kujawiaka, czy mazura. Z czasem rysy i kontury ludowych tańców ulegają zatarciu. Czytelne źródło inspiracji ustępuje miejsca szczególnej fuzji. Trudnej do określenia syntezie środków o folklorystycznej genezie. Wychodząc od gatunku quasi-użytkowej miniatury, chopinowski mazurek ewoluuje w artystyczną formę liryki refleksyjnej, formułę o wysokim stopniu ogólności, konkretyzowaną w różnych i wyrazistych wariantach. Na zespół cech tej formuły składają się: elementy faktury ludowej (burdony, ostinata), maniera wykonawcza – rubato, motywy rytmiczne i idiomy meliczne poszczególnych tańców, struktury tonalne (układy modalne, ludowe skale), i ludowy sposób rozwijania formy (np.: tzw. okres kolisty, w którym ta sama fraza otwiera go i zamyka), a przede wszystkim sposób muzycznego myślenia, właściwy poetyce folkloru.

Ewa Pobłocka

Muzyka ludowa uzyskała dla Chopina przebywającego poza krajem wymiar niezwykłej wagi. Wyostrzając poczucie autentyzmu, stała się symbolem ojczyzny i istotą przynależności narodowej. Jak powiada M. Tomaszewski, w zabarwionej nostalgią wrażliwej pamięci Chopina, folklor stron ojczystych uległ swego rodzaju uświęceniu. Wolno go było jedynie idealizować, syntetyzować i podnosić ludowe do ludzkości. Idea ta znalazła wypełnienie właśnie w mazurkach; miniaturowych arcydziełach wypowiedzi najbardziej osobistej, a zarazem jednoznacznie określającej wobec świata, narodową tożsamość jej autora.

Marek Wieroński