AUKSO – Bacewicz, Penderecki, Kancheli

Opis

Grażyna Bacewicz
Koncert na orkiestrę smyczkową

Napisany w 1948 roku Koncert pochodzi z drugiego okresu twórczości Grażyny Bacewicz, kiedy to w jej indywidualnych środkach wypowiedzi stylizacja zajmuje miejsce szczególne. Jej kompozycje cechuje wówczas wyrazista forma z preferencją stosowania wzorów sonatowych. Rzutują one na kształt zarówno pierwszych części utworów, jak i trzy- lub czteroczęściowych cykli, z tradycyjnym układem napięć i odprężeń. Ma to także miejsce w omawianym Koncercie. To arcydzieło neoklasycyzmu fascynuje inwencją i wirtuozowskim blaskiem, jako wymowny przykład harmonijnego połączenia tradycji i nowych rozwiązań; kolorystycznych, fakturalnych i harmonicznych. Forma trzyczęściowego Koncertu oscyluje niejako między barokowym concerto grosso a allegrem sonatowym. Odniesienia do baroku wyrażają się w zastosowaniu techniki koncertującej i linearnej faktury. Klasycyzm przywołuje rygor okresowości i symetrii oraz wynikające z niego rozwijanie tematycznych wątków.

Krzysztof Penderecki
Koncert na wiolonczelę / altówkę I orkiestrę kameralną

Utwór ten stanowi w historii gatunku instrumentalnego przypadek szczególny, istnieje bowiem aż w sześciu różnych wersjach. Napisany został w roku 1983 na zamówienie rządu wenezuelskiego dla uczczenia dwusetnej rocznicy urodzin Simona Bolivara. Prawykonanie z solistą Joenem Vasquezem odbyło się w lipcu 1983 roku w Caracas. Partytura Koncertu na altówkę początkowo przeznaczona była na orkiestrę symfoniczną. Rok później kompozytor opracował drugą wersję z orkiestrą kameralną, złożoną ze smyczków, bogato zróżnicowanej perkusji i czelesty. Rezultat okazał się fortunny, bo redukcja aparatu orkiestrowego nie spowodowała zubożenia utworu. Wersja kameralna ma swój własny, niekonwencjonalny koloryt, cechują ją też wyrównane proporcje brzmieniowe i utrwaliła się w repertuarze koncertowym na prawach całkowitej równorzędności. Kolejnym etapem w historii Koncertu na altówkę była zmiana głównego bohatera – instrumentu solowego. 15 grudnia 1989 roku w Wuppertalu Boris Pergamenschikow zagrał po raz pierwszy wersje wiolonczelową Koncertu (z transpozycją partii solowej o oktawę niżej), którą spopularyzował później licznymi wykonaniami. On także – wraz z Sinfonią Varsovią pod dyrekcją kompozytora – zaprezentował ją słuchaczom polskim na Warszawskiej Jesieni 1993. Warto nadmienić, że po sześciu latach nastąpiła jeszcze jedna metamorfoza Koncertu na altówkę, chyba już ostatnia: w lipcu 1995 roku w programie Colorado Music Festival w Boulder w USA, utwór pojawił się jako Koncert na klarnet wykonywany także w wersji kameralnej i symfonicznej.

Giya Kancheli
Valse Boston

Valse Boston – ten niezwykły utwór na fortepian i orkiestrę smyczkową napisany został w 1997; w okresie kiedy kompozycje gruzińskiego twórcy uległy znacznemu uproszczeniu (stosowanie sekwencji tonalnych i modalnych, nawiązywanie do różnych epok, gatunków popularnych oraz archaicznego folkloru.). Muzyka powinna być na tyle przeźroczysta, ażeby było widać dno i aby przez tę przestrzeń przezierała poezja – cytuje Walentina Silwestrowa w jednym z wywiadów kompozytor, dodając: nie ukrywam, że osiągnięcie podobnej przejrzystości w muzyce jest dla mnie istotne.

To przesłanie można odnieść także do omawianego utworu; kreacji zróżnicowanych epizodów w swoisty i sugestywny pejzaż dźwiękowy. Wyrazistość tego pejzażu zaznaczają silne kontrasty; dynamiczne