Wydanie Narodowe Dzieł Chopina

Wydanie Narodowe dzieł Chopina to unikalne przedsięwzięcie edytorskie, którego celem jest przedstawienie twórczości Fryderyka Chopina w sposób autentyczny, a jeżeli stan źródeł na to nie pozwala, w sposób najbardziej do autentycznego zbliżony. Wobec aktualnego trendu do odtwarzania dzieł sztuki w ich kształcie zamierzonym przez twórcę, taki cel jest konieczny i możliwy do wykonania. Obecnie istnieje bowiem większa niż kiedykolwiek ilość chopinowskich źródeł, zarówno w ich postaci oryginalnej, jak i w formie dokładnych fotokopii. Zostały też wypracowane metody ustalania autentyczności źródeł.

Chopin należy do kompozytorów nie tylko najczęściej grywanych, ale również najczęściej wydawanych. W ciągu ostatnich 150 lat powstało około 100 wydań zbiorowych jego dzieł. Różnice pomiędzy tymi wydaniami są znaczne. Chopin powierzał druk swoich utworów równocześnie wielu wydawcom – francuskim, niemieckim i angielskim. Jednakże rękopisy, które im dostarczał (autografy lub kopie) nie zawsze były takie same, a kopie i pierwsze nakłady nie zawsze były przez niego korygowane. Ponadto wydawcy dokonywali własnych adiustacji, sztycharze dorzucali własne błędy i przeoczenia, a redaktorzy ujednolicali tekst według własnego uznania. Spowodowało to w rezultacie wiele nieścisłości, w którym trudno było odróżnić inwencję twórcy od obcej ingerencji.

Co prawda były wydania, które starały się ten stan rzeczy naprawić. żadne z nich jednak nie spełniło w sposób zadowalający wymogów współczesnego edytorstwa muzycznego przede wszystkim w dziedzinie wykazu źródeł, najpełniej oddających ostateczną intencję twórcy. Ten wymóg spełnia Wydanie Narodowe dzieł Chopina, będąc pierwszym wydaniem źródłowym twórczości Chopina w całości. Do każdego tomu dołączony jest Komentarz źródłowy w języku polskim i angielskim, opisujący poszczególne źródła i ustalający ich rolę w zredagowaniu tekstu ostatecznego. Wydanie Narodowe dzieł Chopina  jest równocześnie wydaniem praktycznym. Przejrzystość oryginalnego tekstu nutowego sprawia, że jest on łatwy do odczytania. Ponadto tekst ten opatrzony Komentarzem wykonawczym sugeruje rozwiązania niejednoznacznych oznaczeń kompozytora takich jak znaki ozdobne, pedalizacja i in. Te rozwiązania zawarte w egzemplarzach uczniów pochodzą z ich relacji, od samego Chopina i innych wiarygodnych przekazów.

Istotną cechą Wydania Narodowego dzieł Chopina, odróżniającą je od innych wydań, jest podanie przy tekście głównym, autentycznych wariantów chopinowskich. Prezentowany przez większość wydawców – najczęściej bez uzasadnienia – jeden tekst dla poszczególnych utworów nie jest ich pełnym obrazem. Cechą charakterystyczną myślenia Chopina jest bowiem wariantowość: tworzenie jednakowo ważnych odmian różnych elementów dzieła, które umożliwiają wykonawcy wybór, zawsze jednak według sugestii samego twórcy.

W przeciwieństwie do utworów serii A, które Chopin przygotował do druku, kompozycje serii B nie były przez niego przeznaczone do publikacji. Brakuje im zatem ostatecznej, autorskiej decyzji uściślenia tekstu. Seria B zawiera z jednej strony utwory ledwie naszkicowane, bądź zanotowane w fazie roboczej, na przykład bez oznaczeń wykonawczych. Źródła tych utworów bywają dziś niedostępne, a jedynymi zachowanymi przekazami są sporządzone na ich podstawie kopie lub wersje, w których z reguły dokonywano uzupełnień i zmian o trudnym do ustalenia zakresie. W takiej sytuacji redakcja Wydania Narodowego dokonuje rekonstrukcji źródeł autentycznych. Może ona dotyczyć wszystkich współczynników dzieła, w skrajnych przypadkach łącznie z formą, lub niektórych jego elementów, jak choćby oznaczeń wykonawczych lub tylko pewnej ich grupy. Z drugiej strony zdarzają się w serii B kompozycje o kilku starannych, lecz różniących się miedzy sobą autografach, pisanych w różnym czasie, ale z widocznym brakiem starania o ostateczny wybór spośród wielu pomysłów. W takich przypadkach przedstawiona jest więcej niż jedna wersja utworu. Zresztą wobec różnorodnego zestawu źródeł do poszczególnych utworów i skomplikowanych między nimi powiązań, z reguły każdy utwór traktowany jest indywidualnie, z elastycznością przyjętych metod edytorskich. Zasadą generalną w rozwiązywaniu problemów redakcyjnych serii B jest ponadto odwoływanie się do analogicznych sytuacji występujących w pokrewnych chronologicznie i stylistycznie dziełach serii A.

Utwory niekwestionowanego autorstwa wydane po śmierci Chopina, tak jak dzieła opusowane, zostały w Wydaniu Narodowym po raz pierwszy uporządkowane chronologicznie, zgodnie z czasem ich powstania i otrzymały paralelną numerację, oznaczoną WN [Wydanie Narodowe] od numeru 1 do 65. Tym samym straciła rację bytu myląca numeracja Juliana Fontany [„opus” (?!) 66-74] zastosowana w edycjach pośmiertnych z 1855 i 1859 roku i w innych późniejszych wydaniach. Była ona kontynuacją „nieprawnej” numeracji Chopina bez uzasadnienia, sugerującą, że opusy pośmiertne dotyczą utworów z ostatnich lat życia kompozytora.

Doceniając szczególne znaczenie opisanej edycji, dla przedstawienia autentyzmu chopinowskiej twórczości kluczowe, Senat Rzeczypospolitej Polskiej przyznał jej status wydania narodowego, a według jednego z najwybitniejszych polskich muzykologów, Józefa M. Chomińskiego; Wydanie narodowe (…) w pełni zasługuje na miano pomnikowego wydawnictwa. Przyniesie ono chlubę nauce i sztuce polskiej zarówno w kraju, jak i za granicą.

opr. Marek Wieroński

BeArTon jest wydawcą serii 12 płyt w oparciu o źródłowy tekst nutowy Wydania Narodowego dzieł Chopina – utworów wydanych za życia kompozytora [tzw. seria A], także w postaci trzech albumów zawierających całość serii. Jest to pierwsza na świecie edycja płytowa z rejestracją interpretacji tekstu nutowego najbardziej zbliżonego do zapisu i intencji samego twórcy. Interpretacje są udziałem laureatów Międzynarodowego Konkursu im. Fr. Chopina w Warszawie: Krzysztofa Jabłońskiego, Piotra Palecznego, Ewy Pobłockiej, Janusza Olejniczaka i Wojciecha Świtały oraz Sinfonii Varsovii pod dyr. Jerzego Maksymiuka i Jacka Kaspszyka.

Wyrazem wysokiej oceny cieszącego się dużym zainteresowaniem cyklu są liczne nagrody – FRYDERYK 2002 w kategorii Muzyka Solowa i nominacja do tej nagrody w kategorii Najwybitniejsze Nagrania Muzyki Polskiej, GRAND PRIX DU DISQUE 2000 dla albumu Walców [Vol. 6], GRAND PRIX DU DISQUE 2005 dla albumu Rond [Vol. 12] oraz dwie Złote Płyty dla albumu Ballad [Vol. 1] i Koncertów fortepianowych [Vol. 11].

Seria ma także walor historyczny. Jest zapisem stylu interpretacyjnego wybitnych polskich pianistów średniego pokolenia.

Znajdują się tutaj wykonania kompozycji Fryderyka Chopina, które nie były przez kompozytora przeznaczone do publikacji.

Wszystkie albumy płytowe serii B Wydania Narodowego Dzieł Chopina zostały zarejestrowane w hybrydowej, wielokanałowej wersji Super Audio CD. Płyty składają się z dwóch warstw: SACD z zapisem o wyższej jakości technicznej (wersja wielokanałowa 5.0 i wersja dwukanałowa stereo) i CD Audio (stereo).