Chopin – Walce i inne utwory

Walce i inne utwory

Walce należą do tych chopinowskich utworów, które od momentu powstania cieszą się olbrzymią popularnością. Reprezentują nurt twórczości łączący salonową czy też populistyczną estetykę z artyzmem naznaczonym piętnem chopinowskiego geniuszu. Umieszczone w albumie utwory powstały w latach 1833-1847. Z reguły określa się je jako poematy taneczne, które zdają się być ledwie szkicem, lub pretekstem walca użytkowego rozwijanym w formę niezależną od jakichkolwiek wzorów i funkcji użytkowej. Wywodząc się ze stylizowanego pierwowzoru Karla Marii Webera odznaczają się poszerzeniem jego rozmiarów. Wprowadzenie wstępu i kody organicznie związanych z częścią główną idzie w parze z wirtuozowskim charakterem i zastąpieniem szeregowania odcinków oraz ich powtórzeń – całościowym potraktowaniem kompozycji. Omawiane utwory posiadają dwie zasadnicze odmiany. Z fanfarowym wstępem, kulminacją i wirującym zakończeniem (Es-dur z op. 12, As-dur i F-dur z op. 34), lub też z rozwijanym początkiem, kulminacją i końcowym wygaszaniem (a-moll z op. 34). To rozróżnienie należy uzupełnić innym podziałem. Wzorem kantylenowym (typ valse lente) będącym w twórczości Chopina jakby odrębną miniaturą liryczną (a-moll z op. 34, cis-moll z op. 64) utrzymaną w tonacjach molowych i wzorem wirtuozowskim z reguły w tonacjach durowych. Walce dedykowane damom salonowego paryskiego świata powstały z inspiracji określonego środowiska asymilując jakby jego koloryt i urokliwe piętno. Ich opis nie byłby zatem pełny bez określeń, które w dużym stopniu ten koloryt charakteryzują takich jak: lotność, pęd, wir, wzmożenie ruchu, brillant, erotyzm, arystokratyczność od pierwszej do ostatniej nuty (Schuman), urzeczenie sztucznymi rajami (Iwaszkiewicz), wprowadzeniem w inny świat (Chomiński).

Zarejestrowane w albumie stylizacje tańców śródziemnomorskich należą do kompozycji w twórczości Chopina incydentalnych. Bolero napisane w 1833 r. jest kompozycja efektowną i pełną tanecznego temperamentu, o zestawieniu krańcowo różnych środków. Hiszpański koloryt bezkolizyjnie koresponduje z elementami poloneza i mazurka.

Wojciech Świtała

Mimo, iż Chopin nie był zadowolony z włoskiej Taranteli napisanej w 1841 r. (… mam nadzieję, ze nic gorszego tak prędko nie napiszę), ta quasi-wariacja na temat Taranteli Rossiniego jest kompozycją oryginalną i pod wieloma względami frapującą. Mono-rytmiczny przebieg oparty od początku do końca na jednym modelu rytmicznym nasycony jest żywiołową energią. W odróżnieniu od wesołości i prostoty popularnego pierwowzoru Tarantela Chopina eksponuje wyraz osobliwego dramatyzmu i gorączkowej euforii. Zaznacza go pikanteria brzmienia i oryginalność harmonicznych połączeń sugestywnie akcentowana na tle prostego planu tonalnego.

Barkarola Fis-dur należy do niewątpliwych arcydzieł. Związana z erotyczną kategorią wyrazu wpisuje się w tradycje włoskiej gondoliery (Rossini, Donizzetti) z metrum 12/8 i manierą ornamentalnej melodii w tercjach. Zaliczana jest do formy nokturnowej, która łączy budowę repryzową poszerzoną w tym wypadku o niezwykłą w wyrazie kodę – z techniką ostinatową i wariacyjną. Eksponując wielki dynamizm wsparty fakturą pełnego brzmienia kontrastowany statycznością ruchu w miejscu Barkarola stała się przedmiotem wielu inspiracji.

Marek Wieroński