Chopin – Etiudy

Etiudy

Po tej etiudzie pozostało takie wrażenie, jak po cudownym sennym widzeniu, które na pół obudzeni, chcielibyśmy jeszcze raz uchwycić – pisał o chopinowskiej Etiudzie As-dur R.Schumann. Nie tylko w odniesieniu do tej etiudy należałoby odnieść trafną myśl Schumanna. Osobliwa poetyka w obcowaniu z każdą z chopinowskich etiud narzuca się z całą oczywistością. Właśnie poetyka, a nie pianistyczna technika, z którą formę etiudy należałoby jednoznacznie kojarzyć.

Co prawda Chopin zainspirowany ekwilibrystyka dźwiękową koncertów Paganiniego wysłuchanych w Warszawie w 1829 roku, świadomie nawiązał do gatunku. którego celem jest opanowanie określonego technicznego problemu lub też popis wykonawczej sprawności. Podobnie jak w etiudach współczesnych mu kompozytorów: Clementiego, Cramera, Czernego, Hummla i in., także w jego obu cyklach op. 10 i 25 uzupełnionych trzema utworami napisanymi do Méthode des Méthodes znajdujemy pełny rejestr ćwiczebny rodzajów artykulacji i faktur (etiudy tercjowe, sekstowe, oktawowe, akordowe, arpeggiowe, pasażowe, chromatyczne, staccatowe, legatowe itp.). Nasycenie elementami techniki o niebywałej skali pianistycznych trudności jest w Etiudach niezmiernie silne. Zresztą Chopin świadom tych trudności, których pokonanie do dziś stanowi pianistyczny Rubikon, zadedykował je wirtuozowi swoich czasów – Franciszkowi Lisztowi.

Krzysztof Jabłoński

Etiudy, mimo że wierne praktycznemu celowi, stanowią istotny przełom w historii gatunku. Tak jak każda z użytych przez Chopina form nabierają nowego znaczenia i wymiaru. Nie tylko z powodu zastosowania środków nieznanych współczesnym autorom, które niejako konstytuują nowy styl pianistyczny, lecz także dzięki artystycznej tego stylu nobilitacji. Wirtuozowski kunszt nie jest tu osiągany kosztem wartości stanowiących istotę sztuki muzycznej. Użyte w Etiudach środki w całym swym bogactwie i kolorycie tym wartościom służą. To swoiste uszlachetnienie wirtuozowskiej pianistyki z początku XIX wieku, objawiło się w Etiudach Chopina w sposób najbardziej wymowny i doskonały.

Zawężenie się w pracy twórczej do wybranej w każdym utworze innej formuły pianistycznej nie osłabiło kreatywnej inwencji kompozytora. I tak jak Bach w Das Wohltemperierte Klavier koncentrując się na coraz to innej fakturze, w kolejnych preludiach z niezwykłą precyzją konstruował coraz to inny koloryt wyrazowy, zafascynowany tym cyklem Chopin tworząc swoje Etiudy w innym stylu i w szerokim spectrum nowych środków pianistycznej techniki – osiąga rezultat podobny. Dyscyplina, precyzja i logika najmniejszego nawet elementu konstrukcji znajduje swoje głębokie wyrazowe uzasadnienie w dramaturgii utworu i jego szczegółach. Dlatego właśnie wartość chopinowskich Etiud tkwi przede wszystkim w sferze wyrazu. Tym bardziej, że jego rozpiętość jest ogromna. Patetyczny heroizm, witalna energia, namiętność, dramat, żałość, i tęsknota, fantastyka i tajemniczość, humor i majestat uzewnętrzniają się w zróżnicowanych odcieniach. Powodują, iż każda z Etiud jest odrębnym, niepowtarzalnym utworem. Nie tylko z powodu rodzaju zastosowanej technicznej formuły. Także ze względu na wysublimowaną ekspresję sięgającą wyżyn artyzmu. Rzec można, że Etiudy to cykl poematów pisanych głębią osobistych przeżyć. Bo jak powiada Alfred Einstein, każda z Etiud to utwór pełen dramatycznej i namiętnej lub lirycznej poezji.

Marek Wieroński