The best of Paderewski

Opis

Ignacy Jan Paderewski (1860-1941)

Fantazję polską komponował Paderewski w lipcu 1893 roku podczas urlopu w normandzkiej miejscowości Yport. Dedykował ją księżnej Rachel de Brancovan, z którą od trzech lat wiązał go intymny związek. Utwór przedstawiony na próbie w sali Erarda w Paryżu spotkał się z uznaniem Camillea Saint-Saënsa, który gratulował Paderewskiemu znakomitych pomysłów harmonicznych. Publiczne prawykonanie Fantazji odbyło się 4 października 1893 roku na festiwalu w Norwich, w obecności ośmiu tysięcy entuzjastycznie reagujących słuchaczy. Krytyka porównywała ją do najlepszych fantazji węgierskich Liszta. Kompozycja oparta jest na polskiej muzyce ludowej, ale nie ma w niej cytatów z autentycznych melodii. Wszystkie tematy stworzył sam Paderewski, wykorzystując głównie formuły mazura i krakowiaka. Utwór ma atrakcyjną, wirtuozowską partię solową i efektowną instrumentację, co zapewniło mu dużą popularność. 4 listopada 1895 roku. podczas trzeciego amerykańskiego tournée, Paderewski grał Fantazję polską w Carnegie Hall pod dyrekcją Waltera Damroscha obok Koncertu f-moll Chopina i Koncertu Es-dur Liszta. New York Times pisał: Paderewski powrócił i znów ma miasto u swoich stóp. W Fantazji amerykańska publiczność usłyszała głos mieszkańców pięknej polskiej ziemi. Paderewski, który chciał Fantazją przypominać o istnieniu Polski, mógł być usatysfakcjonowany.

Koncert fortepianowy a-moll powstawał znacznie dłużej niż Fantazja. Paderewski rozpoczął pisać go w 1884 roku w Wiedniu, podczas nauki u Teodora Leszetyckiego, instrumentował zaś dopiero w wiosnę i lato roku 1888. Pod koniec września utwór był gotowy. W grudniu w sali Erarda w Paryżu odbyła się próba orkiestralna przed uproszoną publicznością – jak donosiło Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne z Wiednia. Wreszcie 8 kwietnia 1889 roku Koncert a-moll zagrała w Warszawie Anette Jessipowa, żona Teodora Leszetyckiego. Znany warszawski krytyk Jan Kleczyński pisał, że dzieło Paderewskiego ma tematy śliczne, pełne serdeczności w pierwszej mazurowej części, poetyczne w Romansie, pełne namiętności w Finale, orkiestra nieraz łączy się z fortepianem w dowcipnych kombinacjach, sam zaś solowy instrument traktowany jest wybornie. W tym samym roku Jessipowa zagrała Koncert w Paryżu, gdzie utwór Paderewskiego zdobył powszechne uznanie. W roku następnym sam kompozytor zaprezentował swoje dzieło w Londynie. Tamtejsza prasa opisywała utwór jako silnie przeniknięty cechami polskiej muzyki narodowej, jej dumnymi, rycerskimi i marzycielskimi akcentami. Wreszcie Koncertem a-moll wykonanym 17 listopada 1891 roku w Carnegie Hall z orkiestrą New York Philharmonic pod dyrekcją Waltera Damroscha debiutował Paderewski w Ameryce, która miała być widownią jego największych, olśniewających sukcesów pianistycznych. Pierwsze amerykańskie tournée Paderewskiego kończył również Koncert a-moll wykonany przez artystę z Boston Symphony Orchestra 28 marca 1892 roku w Metropolitan Opera w Nowym Jorku. W dowód wdzięczności za przyjęcie przez Amerykanów Paderewski przeznaczył dochód z ostatniego koncertu na fundusz budowy Łuku Waszyngtona. Dar uznano za jeszcze jedną oznakę sympatii między narodem polskim i amerykańskim, wyrażającej się we wspólnym umiłowaniu ludzkiej wolności i instytucji demokratycznych.

Mieczysław Kominek