Żydowskie pieśni ludowe

Panie świata, gdybym umiał śpiewać, nie pozwoliłbym Ci pozostać na wysokościach ,
lecz tak bym Ci się naprzykrzał moim śpiewem ,aż zamieszkałbyś pośród nas
Rabbi Pinchas z Korca

Pieśni wędrówki

W kulturze narodów żydowska muzyka ludowa zajmuje szczególna pozycję. Trudno byłoby znaleźć jej folklorystyczny odpowiednik, który byłby równie różnorodny ,a jednocześnie tak odrębny i stary . Zważ, Drogi Słuchaczu, że gdy ten album dotrze do Ciebie , kalendarz żydowski liczył już będzie rok 5776 .Początki historii Żydów giną w mrokach dziejów . Jej opisem trudzili się i trudzą po dzień dzisiejszy uczeni świeccy i duchowni. Przytoczmy kilka faktów z tej historii… Po zagarnięciu ziemi żydowskiej [dzisiejsza Palestyna] przez Rzymian w 70 roku naszej ery nastąpił exodus Żydów. Naród Izraela rozpoczął swoja kilkunastowiekowa wędrówkę w poszukiwaniu azylu, dachu nad głową, spokoju, a przede wszystkim tolerancji i wolności wyznania swojej wiary. W diasporze wyodrębniły się dwie grupy narodowościowe tzw. Sefardyjczycy i Aszkenazyjczycy. Żydzi sefardyjscy – osiedli w Hiszpanii, Portugalii, Włoszech, Francji i w krajach Afryki północnej – stanowili swego rodzaju arystokrację duchową , byli poliglotami , oprócz języka hebrajskiego, aramejskiego oraz arabskiego znali języki europejskie; wsławili się jako filozofowie, wydali z pośród siebie licznych uczonych i pisarzy, tworzących w języku hebrajskim.

Większość Żydów europejskich to Żydzi aszkenazyjscy, wywodzących się ze środkowo-wschodniej Europy, przede wszystkim z Niemiec. Wypędzeni ze średniowiecznych Niemiec zabrali ze sobą do krajów Europy Wschodniej jeden z dialektów niemieckich , który wraz z domieszka hebrajskiego, języków romańskich i słowiańskich stał się podstawą późniejszego języka żydowskiego – jidysz . Do wybuchu II wojny światowej posługiwało się nim ponad 10 milionów Żydów.

Małgorzata Armanowska

Ten wypis z historii daje pojęcie o warunkach w kształtowała się odrębność kultury żydowskiej. Charakteryzuje ją osobliwa dwoistość jakby dwóch warstw zgoła odmiennych wartości . Z jednej strony wartości stałych, by nie rzec hermetycznych , z pietyzmem kultywowanych koniecznością zachowania narodowej tożsamości bezustannie zagrożonej w wymiarze bolesnych dziejowych doświadczeń. Z drugiej – jakież bogactwo wartości adoptowanych na szlaku wielowiekowej wędrówki i co charakterystyczne – często przyswajanych jako rodzime, własne. Te właśnie wartości miał na myśli Józef Elsner, kompozytor i nauczyciel Chopina, pisząc w 1805 roku, iż muzykanci żydowscy grają poloneza w tak doskonałym duchu polskim, że w tym nikt im nie dorówna. Także dzięki wyczuciu tego ducha polskiego Adam Mickiewicz uwiecznił w Panu Tadeuszu żydowskiego cymbalistę Jankliela Liebermana , zafascynowany jego grą.

Anna Faber

Pieśni zarejestrowane w albumie wywodzą się z kręgu kultury aszkenazyjskiej. Zostały wybrane z niemieckiego zbioru Jiddische Volkslieder, wydanego w Berlinie w 1978 roku i wykonane – celem zachowania ich urokliwego autentyzmu – w oryginalnej językowej wersji językowej jidysz. Trudno byłoby określić gdzie i w jakim czasie powstały .Sądząc po eksponowanej zawartości rosyjskich elementów treściowo-językowych i muzycznych, miejsce ich powstania należy usytuować gdzieś na kresach. Z pewnością mogłaby to być galicyjska Anatewka z niezapomnianego amerykańskiego filmu Skrzypek na dachu, która wraz z główna postacią filmu Tevie Mleczarzem wymownie symbolizuje charakterystyczny typ żydowskiej obyczajowości, filozofii i muzycznych środków wyrazu…

Nagrane pieśni to przede wszystkim porcja frapującego materiału muzycznego . Ich osobliwa ekspresja połączona z wysmakowaną interpretacja wybitnych artystek Małgorzaty Armanowskiej i Anny Faber stały się powodem powstania albumu .

Marek Wieroński